آیا قابلیت Ask App Not to Track آیفون واقعا موثر است؟

حریم خصوصی در دنیای امروز به دغدغه‌ای حیاتی تبدیل شده است. هر بار که یک اپلیکیشن را نصب می‌کنیم، داده‌های شخصی‌مان، از موقعیت جغرافیایی گرفته تا عادت‌های خرید، علایق و حتی نحوه‌ تایپ کردن، به‌شکلی قابل ردیابی، ذخیره و تحلیل می‌شود. همین امر باعث شد اپل از نسخه‌ iOS 14.5 به بعد، قابلیتی به نام App Tracking Transparency (ATT) را معرفی کند که از طریق قابلیت Ask App Not to Track، به کاربر اجازه درخواست لغو دسترسی اپلیکیشن‌ها به موقعیت مکانی دیوایس را می‌دهد.

اما آیا این قابلیت فقط یک نمایش تبلیغاتی برای حفظ وجهه‌ اپل است، یا واقعاً توانسته ردیابی دیجیتال را محدود کند؟ در این پست قصد داریم پاسخی دقیق به این پرسش بدهیم. پس برای آگاهی از نتایج آن، تا پایان همراه ما باشید.

قابلیت Ask App Not to Track چیست و چگونه کار می‌کند؟

وقتی کاربر برای نخستین‌بار یک اپلیکیشن را باز می‌کند، پیغامی ظاهر می‌شود که می‌پرسد: «آیا به این برنامه اجازه می‌دهید شما را در برنامه‌ها و وب‌سایت‌های دیگر دنبال کند؟» اگر پاسخ منفی باشد، سیستم عامل iOS دسترسی آن اپلیکیشن به شناسه‌ تبلیغاتی دستگاه (IDFA) را مسدود می‌کند. IDFA رشته‌ای عددی است که برای تبلیغ‌کنندگان مانند «کد ملی دیجیتال» هر کاربر عمل می‌کند و به آن‌ها اجازه می‌دهد رفتار کاربر را در چندین اپلیکیشن مختلف ردیابی کرده و تبلیغات هدفمند نمایش دهند.

با غیرفعال شدن IDFA، توسعه‌دهندگان دیگر نمی‌توانند این داده‌ها را مستقیماً به شبکه‌های تبلیغاتی منتقل کنند. در حالت تئوری این اتفاق به معنای پایان ردیابی بین‌اپلیکیشنی است؛ اما در عمل، این تمام ماجرا نیست.

یافته‌های گزارش 9to5Mac

طبق تحلیل منتشرشده در وب‌سایت معتبر 9to5Mac، قابلیت Ask App Not to Track تا حد زیادی به هدف خود رسیده است؛ یعنی قطع دسترسی رسمی به IDFA اتفاق می‌افتد، اما به شکل کامل جلوی ردیابی را نمی‌گیرد.

پژوهشگران امنیتی که با این رسانه گفتگو کرده‌اند، تأکید می‌کنند که بسیاری از اپلیکیشن‌ها از روش‌های غیرمستقیم برای شناسایی کاربران استفاده می‌کنند. برای نمونه:

• برخی از اپلیکیشن‌ها با جمع‌آوری داده‌های ترکیبی مانند نوع دستگاه، نسخه‌ سیستم عامل، زبان، IP و حتی سرعت تاچ یا حسگر ژیروسکوپ، «اثر انگشت دیجیتال» (fingerprint) منحصر‌به‌فردی می‌سازند.
• این روش در ظاهر از قوانین ATT تخطی نمی‌کند، چون از IDFA استفاده نمی‌کند؛ اما نتیجه‌ آن عملاً مشابه همان ردیابی کلاسیک است.
• طبق یافته‌های 9to5Mac، حتی برخی SDKهای تبلیغاتی معروف، الگوریتم‌هایی برای احتمال‌دهی تطبیقی دارند؛ یعنی اگر شناسه تبلیغاتی در دسترس نباشد، رفتار کاربر را از روی سایر داده‌ها حدس می‌زنند.

اپل در پاسخ به این نگرانی‌ها اظهار داشته است که با انجام بازرسی‌های دوره‌ای و در صورت مشاهده‌ تخلف، اپلیکیشن‌ها را از App Store حذف می‌کند. با این حال، بررسی‌های مستقل نشان داده که میزان اجرای این نظارت هنوز با ادعای رسمی اپل فاصله دارد.

نقاط قوت و ضعف قابلیت Ask App Not to Track

نقاط قوت

1. افزایش شفافیت برای کاربران: پیش از معرفی ATT، بسیاری از کاربران حتی نمی‌دانستند اپلیکیشن‌ها چگونه داده‌هایشان را بین برنامه‌ها به اشتراک می‌گذارند. اکنون هر اپلیکیشن موظف است صریحاً درخواست ردیابی کند.
2. محدودسازی دسترسی به IDFA: این گام، ضربه‌ بزرگی به صنعت تبلیغات مبتنی بر داده وارد کرده و باعث شده شرکت‌ها به سراغ روش‌هایی که با دخالت کمتر همراه هستند، بروند.
3. فشار رقابتی بر اکوسیستم اندروید: موفقیت نسبی اپل در تبلیغ حفظ حریم خصوصی، گوگل را نیز وادار کرده پروژه‌هایی مانند Privacy Sandbox را توسعه دهد.

نقاط ضعف

1. ابهام در واژه‌ “Ask”: عبارت «پرسیدن از اپلیکیشن» بیشتر جنبه‌ اخلاقی دارد تا فنی. برنامه به صورت تئوریک باید به تصمیم کاربر احترام بگذارد، اما iOS فقط دسترسی IDFA را می‌بندد و نمی‌تواند تمام مسیرهای ممکن جمع‌آوری داده را ببندد.
2. امکان دور زدن با داده‌های جانبی: fingerprinting، همسان‌سازی داده‌های سرور و تحلیل الگوهای رفتاری، هنوز هم راه‌هایی برای شناسایی غیرمستقیم کاربر هستند.
3. ضعف در نظارت اجرایی: اپل وعده‌ بررسی دستی برنامه‌ها را داده؛ ولی با میلیون‌ها اپلیکیشن در فروشگاه خود، عملاً نمی‌تواند به‌طور مؤثر بر همه نظارت کند.
4. تاثیرات اقتصادی متناقض: برخی ناشران کوچک و اپلیکیشن‌های رایگان درآمدشان را از دست داده‌اند، در حالی که اپل از رشد تبلیغات داخلی خود (مانند App Store Ads) سود برده است. این موضوع موجب طرح اتهاماتی مبنی بر تضاد منافع شده است.

نگاه عمیق‌تر: فلسفه‌ پشت تصمیم اپل

در پس سیاست App Tracking Transparency، فقط دغدغه‌ حریم خصوصی نیست؛ بلکه راهبردی اقتصادی نیز نهفته است. اپل با کنترل مسیر داده‌ها، عملاً اکوسیستم تبلیغاتی خود را تقویت کرده و داده‌های کاربران را درون دیوار بلند خود نگه می‌دارد.

از سوی دیگر کاربران آیفون احساس امنیت بیشتری پیدا کرده‌اند، حتی اگر این امنیت در عمل مطلق نباشد. همین حس اعتماد به برند، شاید بزرگ‌ترین دستاورد اپل باشد؛ نه الزاماً محافظت فنی از داده‌ها.

جمع‌بندی

قابلیت Ask App Not to Track بی‌تردید یکی از مهم‌ترین اقدامات اپل برای تقویت حریم خصوصی کاربران است و در کاهش ردیابی سنتی بین‌اپلیکیشنی موفق بوده است. اما باید پذیرفت که این سیستم تنها بخشی از مسئله را حل می‌کند، نه کل آن را.

ردیابی دیجیتال امروز دیگر فقط به IDFA یا کوکی محدود نیست؛ بلکه به مجموعه‌ای پیچیده از داده‌های رفتاری و سیستمی تبدیل شده که شناسایی و مهار کامل آن دشوار است.

در نتیجه می‌توان گفت این قابلیت نه یک دیوار کامل، بلکه یک فیلتر مؤثر اما ناقص است. کاربرانی که به حریم خصوصی اهمیت می‌دهند، همچنان باید بدانند هیچ فناوری واحدی نمی‌تواند تمام مسیرهای ردیابی را ببندد. اما هر اتفاقی در این مسیر، یک گام در جهت بازپس‌گیری کنترل از شرکت‌های داده‌محور به حساب می‌آید.